Naar de hamam

Vandaag is het eindelijk zover!  Mijn eerste bezoek aan de hamam hier in Tunesië, iets dat bovenaan mijn lijstje stond om hier uit te proberen.  Ik heb aan Samia, een collega van Corné, gevraagd of ze met me mee wil gaan.  Ik vind het fijn om samen met een Tunesische vrouw te kunnen gaan.  Zij kan me alles precies uitleggen.  Na de Franse les haal ik haar op bij het kantoor van Oxfam.  Als ik daar uitstap, geeft de taxichauffeur me wat parfum op mijn hand.  Deze ruikt vrij sterk, ik denk naar muskus, en daardoor kom ik meteen in de sfeer van het Middenoosten.

Bij de hamam neemt Samia me als een zus onder haar hoede.  Ze betaalt de intree en regelt voor mij een lichaamsscrub.  Voor mij kost het 4 dinar (2 euro) en voor haar 2 dinar.  Ze grapt dat je daar in Nederland nog niet eens een kop koffie voor kunt kopen.  We kleden ons uit, maar houden onze onderbroek aan.  We lopen eerst naar de warme ruimte.  Samia vult emmers met warm water.  We beginnen met het inzepen van onze lichamen met olijfzeep.  Ondertussen kijk ik natuurlijk mijn ogen uit.  De hamam bestaat uit verschillende vertrekken die allemaal met elkaar in verbinding staan.  Door het constante vocht is alles aangetast.  Er zitten scheuren in de tegels aan de wand en op veel plaatsen is er een stukje van het glazuurlaagje af.  Het ziet er oud en niet erg fraai uit.  Ook zie ik hier en daar wat plukken haar op de vloer.  Even flitst de vraag door mij heen of ik hier wel frisser van word.  Het ziet er in ieder geval heel anders uit dan de kuuroord sauna’s die luxe uitstralen.  Dit is echter wel de plek waar de doorsnee Tunesische vrouw regelmatig naar toe gaat.  Inderdaad een ‘no-nonsense hamam’ zoals ik ergens heb gelezen over de hamams in Tunis.  Ik zie vrouwen om me heen van allerlei leeftijden.  Het is nu vrij rustig op deze doordeweekse dag.  Op zaterdag is het echt erg druk vertelt Samia.

We blijven ons inzepen en afspoelen.  Ik krijg van Samia een blaadje ,waarschijnlijk van de Neem boom, dat ik in mijn mond kan stoppen.  Ze vertelt dat dit het tandvlees roder kleurt zodat straks mijn tanden witter lijken.  We lopen naar het volgende vertrek en blijven onszelf steeds met lekker warm water overgieten.  Je kan zo vaak je wilt de emmers vullen.  Om me heen zie ik vrouwen zichzelf driftig scrubben met een speciale washand van ruwer materiaal.  Een meisje van een jaar of vijf komt samen met haar moeder en haar pop binnen.  Ze heeft het hoofdje van haar pop bewerkt met pen, zoals zoveel kleutertjes doen. Een grappig en schattig gezicht vind ik.  Zo te zien kan de pop nu ook wel een flinke wasbeurt gebruiken.  Kleine jongens mogen trouwens ook mee met hun mama’s, ik zie er twee.  Wat dat betreft wordt er niet preuts gedaan.

Ik zie een vrouw met een bezem vuil van de vloer vegen en bedenk me dat er dus wel wordt schoongemaakt.  Dan ben ik aan de beurt om mijn schrubbehandeling te krijgen bij de wasvrouw.  Een stevige ‘mama’ in een onderjurk.  Ze neemt mijn lijf flink onder handen.  We kunnen geen woord wisselen met elkaar, maar dat hoeft ook niet. Het is een prettig gevoel.  Met een zacht klapje geeft ze aan als ik me om moet draaien.  Als ik klaar en afgespoeld ben, vindt Samia dat mijn rug nog wel een keer kan.  Ook Samia scrubt mijn rug dus nog een keer.  Zelf vraagt ze het aan een andere vrouw die ook in de hamam is.  Ze scrubben om de beurt elkaars rug.  Ik zie een moeder met haar tienerdochter, een oude en een jonge vrouw; allemaal helpen ze elkaar een handje bij het grondig reinigen van het lichaam.  En dat het grondig gebeurt is een ding dat zeker is.  Ik heb echt nooit eerder vrouwen met zoveel overgave zichzelf zien wassen en boenen.  Haren worden ingezeept en uitgekamd.  Samia doet wel tot drie keer toe shampoo in haar haar!

Als ik daar zo zit en om me heen kijk, bedenk ik me dat ik dit eigenlijk een heel prettige plek is omdat  je hier saamhorigheid vindt van vrouwen van alle leeftijden.  Een hamam heeft dan ook van oudsher een sociale functie.  Ik denk dat als je dit van jongs af aan meemaakt, je gewend bent dat je elkaar aanraakt.  Ook zie je vrouwenlichamen in alle soorten en maten.  Je ziet hoe een lichaam zich ontwikkelt en straks weer gaat aftakelen.  Ik voel me daardoor bewuster van het verloop van het leven in al zijn fasen.

Als ik helemaal rozig en loom ben, gaan we ons weer aankleden.  Een grote ruimte waar op een verhoging, een soort podium, rieten matten op de vloer liggen. Op dat moment komt ook een oude vrouw zich aankleden.  Ze wordt op de verhoging geholpen en ook ik help haar een handje mee.  Het valt me op dat ze een tatoeage op haar hand heeft.  Ik bekijk het eens goed en zie dat het een vis is. Samia vraagt of ik weet waar tatoeages voor staan die alleen oude vrouwen in Tunesië hebben.  Ik denk dat de tatoeage eigenlijk een soort talisman is.  Samia vertelt dat in vroegere tijden alleen de knappe meisjes een tatoeage kregen.  Trots vertelt ze dat ook haar tante er één heeft, maar dan op haar voorhoofd en kin.  Dus dit lieve rimpelige besje was ooit een mooie meid.

Als ik weer thuis ben, plof ik tevreden in de bank.  Mijn huid voelt echt super glad en zacht aan.  Op de plekken waar mijn huid wat dunner is, zitten wel rode vlekken.  Ik moet mijn huid denk ik niet al te vaak bloot stellen aan deze intensieve wasbeurt.  Maar dat ik nog vaker zal gaan…dat is zeker!